*****   *****  *****

*****   *****  *****

حج 

تشکیل کنگره عظیم جهانى مسلمانان یکى دیگر از شاهکارهاى دستورات نیایشى اسلام است. مراسم حج به قدرى تکان دهنده، بى آلایش و آمیخته با برادرى، صمیمیّت و مساوات است که هرکس را بدون استثنا تحت تأثیر عمیق خود قرار مى دهد. مراسم این اجتماع که هر ساله میلیونها نفر از مسلمانان سراسر جهان در آن شرکت مى جویند، و همه نژادها، رنگ ها، زبان ها و ملّت ها را بدون هیچ گونه تفاوت و امتیازى در بر مى گیرد، به گونه اى است که از یک سو انسان را از قشرهاى مادّى آمیخته با خشونت و مزاحمت خارج کرده، و به محیطى مملوّ از صفا، روحانیت و وارستگى کشانده و عواطف را تلطیف و احساسات را زنده تر مى سازد.

و از سوى دیگر مى تواند به عنوان یک کنگره ملى در سطح جهانى موجب همبستگى هرچه بیشتر در زمینه هاى سیاسى، اقتصادى و اجتماعى مسلمانان جهان گردیده و، قشرهاى مختلف جوامع اسلامى را فشرده تر و متّحدتر ساخته، و مبادلات فکرى و انسانى را در میان آنان تسریع کند.

روزه

«روزه» یکى دیگر از عبادات اسلامى است که از نظر اخلاقى «درس مقاومت و پایمردى، تسلّط بر خویشتن و کنترل هوس هاى سرکش» را به انسان مى آموزد.

از نظر اجتماعى «انسان را به فکر گرسنگان و محرومان» و همدردى با آنان مى اندازد، علاوه بر اینها «اثرات بهداشتى و درمانى» آن از نظر شستشو و خانه تکانى بدن از موادّ زاید مصرف نشده غذایى که به طور معمول به صورت چربى هاى مزاحم و اضافه وزن در مى آید و عامل بسیارى از ناراحتى هاى جسمى مى گردد، قابل انکار نیست، و به همین دلیل روزه یکى از عوامل مهم پیشگیرى یا درمانى در برابر بسیارى از بیمارى ها محسوب مى گردد.

نماز 

«نماز» یکى از مهم ترین عبادات و نیایش هاى اسلامى است و در هر شبانه روز پنج نوبت در نهایت سادگى، صفا و معنویت انجام مى گردد. علاوه بر آثار تربیتى و اخلاقى، تقویت روح ایمان و شستشوى مغز و دل از آثار گناه، هر مسلمانى را موظّف مى کند که تن و لباس خود را همواره پاک و پاکیزه گرداند. چرا که یکى از شرایط آن طهارت و پاکیزگى است، و چون یکى از شرایط آن غصبى نبودن لباس و مکان نمازگذار است، به انسان توصیه مى کند که از هرگونه تجاوز و تعدّى به اموال دیگران و تملّک نامشروع دسترنج آنان خوددارى نماید. و از آن جا که باید به طور دقیق در اوقات خاصّى انجام شود، انضباط و وقت شناسى را به انسان مى آموزد، و انسان را به سحرخیزى که رمز پیروزى بسیارى از مردان موفّق جهان است عادت مى دهد.

مى دانیم بهتر است نماز به جماعت گذارده شود و همه در یک صف بدون هیچ گونه امتیازى در پیشگاه خدا بایستند، و این مراسم مهیّج معنوى را انجام دهند، به همین دلیل مى توان گفت: نماز جماعت درسى از مساوات، برادرى، برابرى، هم آهنگى و اتّحاد است.

3ـ مبارزه با خلاء ایدئولوژیکى

از آن جا که انسان نمى تواند «خلأ فکرى» را براى مدتى طولانى تحمل کند اگر فضاى فکر او با عقاید و تعلیمات صحیح پر نشود گرایش او به مکتب هاى غلط و ارزش هاى کاذب حتمى است، و در چنین حالتى هرگونه عقیده خرافى، و احیاناً ویرانگر مى تواند فضاى روح او را بدون برخورد با مانعى پر کند و براى همیشه رسوبات مزاحمى در اعماق مغز او باقى گذارد.

گرایش انسان به «بت پرستى، انسان پرستى، خرافات گوناگون; اعتقاد به تأثیر یک سلسله موهومات در سر نوشت خود» که حتى در حالات بعضى از دانشمندان جهان دیده مى شود، همه ناشى از همین «خلأ روحى» است، مذهب خلأ ایدئولوژیکى و فکرى انسان را به تعلیمات صحیح خود پر مى کند و از گرایش به بیهودگى ها و موهومات باز مى دارد.

بنابراین مذهب اگر بصورت صحیحى تفهیم گردد عامل مهمى براى مبارزه با خرافات است; و البتّه در غیر این صورت خود عاملى براى گسترش آن خواهد بود...

 2 ـ تکیه گاه براى مبارزه با حوادث سخت زندگى

مذهب تکیه گاه مؤثرى براى مبارزه با حوادث سخت زندگى و پیشگیرى از واکنش هاى نامطلوب یأس و نومیدى است که به هنگام برخورد با مشکلات و بن بست هاى زندگى دست مى دهد.

یک فرد مذهبى با ایمان راسخ به خدا که مبدأ بى پایان علم و قدرت است; و با اتکاءِ و استمداد از لطف و یارى او، در برابر هیچ مشکلى خود را تنها و ضعیف و ناتوان نمى بیند، چرا تنها ببیند با این که تحت حمایت کسى قرار دارد که بر هر چیز قاهر و قادر است.

و با ایمان به این که هر بن بست و مشکلى با حمایت بى دریغى که او از بندگانش دارد حل شدنى است، هرگونه عوامل «یأس و نومیدى» را از خود دور مى سازد.

به همین دلیل کمتر موردى مى توان پیدا کرد که یک فرد مذهبى گرفتار عکس العمل هاى حاد یأس مانند «انتحار و خود کشى، هیجان هاى عصبى; بیمارى هاى روانى» که واکنش ناامیدى و احساس شکست قطعى هستند; شده باشد.

قرآن مجید مى گوید: بدانید دوستان خدا هرگز نمى ترسند و از هیچ چیز اندوهگین نمى گردند.

امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: یک آدم با ایمان هرگز خودکشى و انتحار نمى کند.

بنابراین «ایمان مذهبى» از یک سو «عامل تحرک و جنبش» و از سوى دیگر «عامل بازدارنده»; در برابر اثرات منفى درگیرى ها و پیکارهاى انسان با حوادث سخت زندگى است.

«برتراند راسل» مى گوید: «در آلمان پس از سقوط نازى ها خطر اغتشاش فکرى و ایدئولوژیکى بوجود آمد، ولى شکى نیست که مذهب یکى از بزرگترین عوامل بازگشت به ثبات در این کشور بوده است».(1)

«رفتار بشر که از اتکاى به دین برخوردار نیست دچار هرج و مرج اپیکورى خاصى مى شود، و حیاتى که پایه تسلى از ایمان و عقیده ندارد، همچون بارى سنگین و غیر قابل تحمل خواهد بود.»(2) و به این ترتیب زندگى بدون مذهب میدانى است براى اغتشاش فکرى و بارى است غیر قابل تحمل.

1-    پشتوانه اى براى اصول اخلاق 

مذهب پشتوانه اى براى اصول اخلاق انسانى همچون عدالت; امانت، درستکارى; برادرى; مساوات; حق شناسى، گذشت، فداکارى،کمک به نیازمندان; و دیگر صفات عالى انسان است; همان اصولى که بدون آنها نه تنها زندگى ما نظم و آرامش خود را از دست مى دهد بلکه به یک میدان جنگ تبدیل مى گردد، البتّه ممکن است این اصول اخلاقى و اجتماعى را بدون مذهب هم پیدا کرد ولى مسلّماً بدون «یک اعتقاد راسخ دینى» این مفاهیم نه تنها اصالت خود را از دست مى دهند، بلکه بصورت یک سلسله «تذکرات غیر لازم الاجرا» در مى آیند، چه این که اصول اخلاقى منهاى مذهب مانند نصایح یک دوست صمیمى خواهد بود که در عمل به آن و عدم عمل به آن کاملا مختاریم.

از طرفى این صفات - قبل از هر چیز - بر اساس یک سلسله کیفیات درون ذاتى و عقیده اى استوارند، و طبعاً از قلمرو و نفوذ قوانین معمولى بیرون هستند.

بنابراین ایمان به علم و قدرت لایزالى که از درون و بیرون انسان بطور یکسان آگاه است و بر آن نظارت مى کند، مى تواند ریشه نهال هاى اخلاقى را در درون جان انسان پرورش دهد، و افراد را بطور خود کار به «درستى»، «و انجام وظیفه» و هنگام لزوم «گذشت» و «فداکارى» و «ایثار» وادارد.

همان طورى که «ویل دورانت» فیلسوف و مورخ معروف در کتاب «لذّات فلسفه» مى گوید: «بدون ضمانت مذهب اخلاق یک حسابگرى بیش نیست»، و بدون آن احساس تکلیف از میان مى رود.

نقش دین در زندگى انسانها

براى پى بردن به نقش دین در زندگى قبلا باید تعریف و ماهیت دین روشن گردد، و بطور خلاصه آن را مى توان چنین تعریف کرد:

«دین» یک نهضت همه جانبه، براى اصلاح فکر و عقیده، و پرورش اصول عالى اخلاق انسانى، و حسن روابط افراد اجتماع، و حذف هرگونه تبعیض ناروا، در پرتو ایمان بخدا و احساس مسؤولیت درونى است.

با توجه به این تعریف علل نیاز ما به دین و تعلیمات دینى آشکار مى گردد; اما بگونه اى گسترده تر مى توان گفت علل نیاز ما به دین از چند نظر است:

ادامه مطلب...