(بسم الله الرحمن الرحیم)

 برای روشن شدن نقش رسانه‌ها در راهبردی که نظام سلطه در برخورد جریان اصول‌گرایی اسلامی به رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است، در اینجا این موضوع را ذیل دو عنوان بررسی می‌کنیم:

 
الف) گسترش فساد و تباهی در میان جوانان :
«خبرگزاری یونایتدپرس» در 12 سپتامبر 2002 م. (21 شهریور 1381 ش.) خبری را با این عنوان برای جهانیان مخابره کرد: نتانیاهو: آمریکا باید با تلویزیون به ایران حمله کند. این خبر، سیاست‌ها و برنامه‌های نظام سلطه را برای گسترش فساد و تباهی در کشور اسلامی ایران با بهره‌گیری از رسانه‌ها به خوبی روشن می‌سازد. متن خبر یاد شده به شرح زیر است:
نخست‌وزیر سابق اسرائیل1 از آمریکا خواست تا تغییر رژیم را در دو کشور عراق و ایران پی بگیرد. این کار را در عراق با حمله نظامی و در ایران با پخش برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای با محتوای هرزه انجام دهد. وی گفت: جریان فرهنگ عامیانه غربی به داخل ایران می‌تواند منجر به براندازی جمهوری اسلامی شود.
بنیامین نتانیاهو با اشاره به وجود هزاران دیش ماهواره در ایران، به «کمیته اصلاح دولتی»2 گفت: آمریکا می‌تواند با پخش سریال‌های شبکه فاکس که افراد زیباروی جوان را در وضعیّت‌های متنوّعی از برهنگی نشان می‌دهد که زندگی‌های فریبنده و مادّی‌گرایانه دارند و رابطه‌های بی‌قید جنسی برقرار می‌کنند، یک انقلاب را علیه حکومت این کشور برانگیزد.
وی به این کمیته گفت:
این [سریال‌ها] واقعاً براندازانه هستند. جوانان ایرانی دلشان از لباس‌های دل‌پسندی که در این سریال‌ها می‌بینند، خواهند خواست. آنها استخرها و زندگی‌های پرزرق و برق را خواهند خواست.3
«کمیته خطر جاری»4 که اعضای آن را برجسته‌ترین عناصر سیاسی و نظامی آمریکا تشکیل می‌دهند،5 در اکتبر 2005 م. (مهر 1384 ش.) با توجّه به استحکام نظام جمهوری اسلامی و شکست ده‌ها استراتژی نظام سلطه در مقابل ملّت ایران در طول سال‌های گذشته، جنگ سخت را بی‌فایده دانست و خواستار توجّه بیشتر دولت ایالات متّحده به پروژه نرم‌افزاری براندازی از درون شد.
در گزارش کمیته خطر جاری که مارک پالمر،6 یکی از اعضای برجسته این کمیته و چهره بانفوذ دستگاه سیاست خارجی آمریکا7 آن را جمع‌بندی و تدوین کرده، بر براندازی نظام جمهوری اسلامی با تمرکز فعّالیت‌ها در سه محور دکترین مهار، نبرد رسانه‌ای و سامان‌دهی نافرمانی مدنی تأکید شده است.
در یکی از محورهای پانزده‌‌گانه این گزارش که با عنوان ایران و آمریکا؛ رهیافت جدید تنظیم شده است، در مورد بهره‌گیری از شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برای مقابله با نظام اسلامی چنین می‌خوانیم:
باید شبکه‌های متعدّد رادیو تلویزیونی را برای ایرانیان تدارک دید و پیام‌های خود را با پیشرفته ترین تکنولوژی‌های روز، به دست مردم ایران برسانیم.8
گفتنی است مارک پالمر در گفت‌و‌گویی با دبوراه سولومود، خبرنگار روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز»، به صراحت با ایده تهاجم نظامی علیه جمهوری اسلامی مخالفت و اعلام کرد:
ایران به لحاظ وسعت سرزمینی، کمیّت جمعیّت، کیفیّت نیروی انسانی، امکانات نظامی، منابع طبیعی سرشار و موقعیّت جغرافیایی ممتاز در منطقه خاورمیانه و هارتلند نظام بین‌الملل به قدرتی کم‌بدیل تبدیل شده است که دیگر نمی‌توان با یورش نظامی آن را سرنگون کرد.9
پیرو پیشنهاد نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و کمیته خطر جاری، برای راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای با هدف ترویج فساد و ابتذال در جامعه اسلامی ایران، تلاش‌های گسترده‌ای صورت گرفت که راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی«ام. بی. سی. فارسی»10 در سال 2008 م. «فارسی وان»11 در سال 2009 م. «من و تو 1»12
در سال 2010 م و «زمزمه»13 در سال 2011 م. از آن جمله است.
مهم‌ترین موضوع‌هایی که در این شبکه‌ها دنبال می‌شوند، عبارتند از: ترویج سبک زندگی غربی، عادی‌سازی روابط نامشروع، قبح‌زدایی از پدیده‌هایی چون خیانت زن به شوهر، دوستی با جنس مخالف، رابطه جنسی قبل از ازدواج، بارداری قبل از ازدواج، فرزند نامشروع، سقط جنین، هم‌جنس بازی و….14
جاهد محسنی، یکی از مالکان شرکت رسانه‌ای «موبی مدیا گروپ»15 که از سال 2002م. تاکنون با راه‌اندازی «رادیو آرمان»، «تلویزیون طلوع»، «شبکه تلویزیونی فارسی وان»، «شبکه تلویزیونی زمزمه»، شرکت تولید موسیقی، شرکت خدمات اینترنتی و… نقش مهمّی در تحقّق اهداف فرهنگی آمریکا در کشورهای اسلامی فارسی‌زبان، به ویژه ایران و افغانستان داشته است،16 در همایش «رسانه‌های گسترش یافته آمریکا» که در باشگاه ملّی خبرنگاران در واشینگتن دی. ‌سی. برگزار شد، درباره اهداف خود در راه اندازی شبکه رادیویی آرمان می‌گوید:
ما در پی «تغییر اجتماعی» یا همان «social change» هستیم. کلیدواژه ما هم تأکید بر روی زنان است؛ یعنی زنان، اسم رمز حرکت به سمت توسعه غربی و اصلاحات اجتماعی هستند.
او در ادامه سخنان خود تأکید می‌کند:
فکر نکنید صحبت زن و مرد به صورت دوستانه در رادیو چیز معمولی است؛ بلکه این سرآغاز تحوّل اجتماعی است که آرام آرام حرکت می‌کند، امّا مؤثّر است.17

 ب) تغییر فرهنگ ، قوانین حاکم بر زن و خانواده :
رسانه‌های غربی در سالیان اخیر، هجوم سنگینی را به باورها، ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی، به ویژه مباحث مرتبط با حوزه زن و خانواده آغاز کرده‌‌اند.
مهم‌ترین موضوع‌هایی که رسانه‌های دیداری و شنیداری غرب با هدف تغییر فرهنگ و مقرّرات حاکم بر زن و خانواده در جوامع اسلامی و همچنین خدشه‌دار کردن این فرهنگ و مقرّرات در اذهان زنان اروپایی به آنها توجّه کرده‌اند، به شرح زیر است:

1? حجاب و عفاف
فرهنگ حجاب و عفاف، مانعی جدّی در راه گسترش فساد و تباهی در جوامع اسلامی به شمار می‌آید. ازاین‌رو، رسانه‌های نظام سلطه می‌کوشند این فرهنگ را به هر طریق ممکن، تضعیف کنند. مقام معظّم رهبری در این ‌باره می‌فرماید:
سیاست راهبردی، اساسی و بنیانی غرب بر عرضه شدن و هرزه شدن زن است. حجاب، مخالف آن است. حتّی اگر حجاب ناشی از یک انگیزه و ایمان دینی هم نباشد، با آن مخالفت می‌کنند.18
رسانه‌های یاد شده، این هدف را از دو راه دنبال می‌کنند؛ یکی، ترویج فرهنگ برهنگی و ولنگاری در رابطه با جنس مخالف با پخش برنامه‌های نمایشی غیراخلاقی و مبتذل و دیگری، القای شبهه و تردید درباره فرهنگ اسلامی حجاب و عفاف در قالب خبرها، تحلیل‌ها و مستندهای جهت‌دار و شبکه‌های ویژه پخش فیلم و سریال، مانند «فارسی وان» و «من و تو 1»، راه نخست و شبکه‌های خبری و تحلیلی مانند «بی. بی. سی فارسی»19 و «صدای آمریکای فارسی»،20 راه دوم را دنبال می‌کنند.
درباره راهکار نخست، پیش از این به اجمال سخن گفتیم. ازاین‌رو، در اینجا تنها به بررسی راهکار دوم می‌پردازیم. برنامه‌های رصد شده از دو شبکه خبری و تحلیلی ماهواره‌ای فارسی‌زبان؛ یعنی «بی. بی. سی فارسی» و «صدای آمریکا» در سال 1389 ش. نشان می‌دهد این دو شبکه در این سال، ده‌ها برنامه در قالب خبر، گزارش، مستند، گفت‌و‌گو، میزگرد و … با موضوع حجاب و روابط زن و مرد در ایران تهیه و پخش کرده‌اند.

 شبکه‌های یاد شده در برنامه‌های گوناگون خود به طور مستمر این پیام‌ها را درباره فرهنگ حجاب و عفاف به مخاطبانشان القا می‌کنند:
ـ الگوی پوشش اسلامی، پاسخ‌گوی تنوّع‌گرایی و آزادی‌خواهی نسل امروزی نیست؛
ـ دختران نوجوان و جوان ایرانی به دلیل استفاده از لباس‌های تیره دچار افسردگی شده‌اند؛
ـ حجاب، مانع فعّالیت‌های تفریحی، ورزشی و حتّی علمی و آموزشی دختران است؛
ـ حجاب، عامل نقض حقوق زنان مسلمان است؛
ـ حجاب، نماد سیاسی اسلام تندرو است؛
ـ نظام اسلامی به بهانه حجاب در پی یکسان‌سازی یا کنترل اجتماعی است؛
ـ طرح‌های حکومت اسلامی برای گسترش حجاب در ایران، ناکارآمد بوده است؛
ـ الزام به حجاب، دخالت در حریم خصوصی افراد است.21

 مخالفت و دشمنی رسانه‌های غربی با حجاب و عفاف زنان مسلمان تا به آنجا پیش رفته است که بر اساس سناریویی از پیش طرّاحی شده، در یک برنامه تلویزیونی، یکی از زنان ایرانی فراری به خارج کشور را وادار می‌کنند به عنوان مخالفت با حجاب اجباری در ایران، کشف حجاب کند و روسری خود را کنار بگذارد.22

2? نهاد خانواده
با توجّه به جایگاه و نقش بی‌بدیل نهاد خانواده در جوامع اسلامی، یکی از محورهای مهمّ فعّالیت‌های تبلیغی و رسانه‌ای نظام سلطه به تلاش برای تضعیف این نهاد مقدّس اختصاص یافته است.
بررسی برنامه‌های شبکه‌های فیلم و سریال فارسی‌زبان نشان می‌دهد که با هدف تضعیف نهاد خانواده، محورهای زیر در دستور کار این شبکه‌ها قرار دارد:
ـ ترویج خانواده‌های بی‌سامان و لجام‌گسیخته در مقابل ساختار سنّتی خانواده؛
ـ بی‌اهمّیت جلوه دادن احترام به والدین؛
ـ عادی جلوه دادن رابطه جنسی دختر و پسر؛
ـ هویّت‌زدایی مفهوم خانواده؛
ـ ترویج مفهوم زندگی با دیگران به جای ازدواج؛
ـ شکستن قبح رابطه هم‌جنس‌گرایانه؛
ـ آسان جلوه دادن طلاق و شیرین نشان دادن زندگی پس از جدایی؛
ـ عادی جلوه دادن خیانت همسران به یکدیگر؛
ـ برجسته کردن جذّابیت‌های جنسی؛
ـ کم‌رنگ کردن نقش مردان در خانواده.23

3? حقوق زنان

<** ادامه مطلب... **>

یکی دیگر از محورهای فعّالیت رسانه‌های وابسته به نظام سلطه در مقابله با جریان اصول‌گرایی اسلامی، ظالمانه و عقب‌مانده جلوه دادن احکام و مقرّرات شرعی حاکم بر حقوق و شخصیّت زن در جوامع اسلامی است.
فعّالیت شبکه‌های دیداری و شنیداری فارسی‌زبان در این ‌باره، بر محورهای زیر متّکی است:
ـ تضییع حقوق زنان در مبانی دینی ریشه دارد؛
ـ قوانین تبعیض آمیز در جوامع اسلامی، زنان را به شهروندان درجه دو تبدیل کرده است؛24
ـ حدود شرعی برخلاف حقوق بشر است و باید جلوی اجرای آن گرفته شود.
گفتنی است شبکه‌های ماهواره‌ای مخالف نظام اسلامی، این محور را به طور عمده با اتّکا به اظهارنظرهای روشنفکران سکولار و تجدّدطلبان مسلمان یا مسلمانان میانه‌رو دنبال می‌کنند؛ یعنی همان گروهی که نیکسون و «مرکز سیاست عمومی خاورمیانه مؤسّسه رند»، پشتیبانی از آنها را برای مقابله با اصول‌گرایی اسلامی ضروری می‌دانند.25
رسانه‌های غربی، محورهای سه‌گانه یاد شده را هم در برنامه‌های خبری، گزارشی، تحلیلی و مستند و هم در برنامه‌های نمایشی دنبال می‌کنند. در سال‌های اخیر، ده‌ها فیلم سینمایی برای ترسیم چهره‌ای خشن، نامطلوب و ظالمانه از روابط زن و مرد و ضوابط و چارچوب‌های حاکم بر این موضوع در جوامع اسلامی، تولید و ارائه کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به فیلم‌هایی همچون «بدون دخترم هرگز» (محصول 1991م. آمریکا)، «سنگسار ثریّا میم» (محصول 2004م. آمریکا)،26 «تسلیم» (محصول 2008 م. هلند) و «زنان بدون مردان» (محصول 2009 م. اتریش، فرانسه و آلمان) اشاره کرد.
افزون بر رسانه‌های غربی، مرکزهای تحقیقاتی و بنیادهای فرهنگی مغرب‌زمین نیز تلاش گسترده‌ای را برای اثرگذاری بر فرهنگ حاکم بر زنان کشورهای ‏اسلامی، به ویژه کشور ایران، آغاز کرده‌اند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‏کنیم:
بر اساس گزارش کتاب فهرست کمک‏های مالی27 که در سال 2001 م. «مرکز بنیادها»28 در آمریکا منتشر کرده است، تنها در سال‏های 1998 و 1999 م. بنیادهای فورد،29 راکفلر30 و آندرو دبلیو ملن31 جمعاً مبلغ 000/371/1 دلار برای مطالعه درباره حقوق بشر زنانی که زیر لوای قوانین اسلامی زندگی می‏کنند و «حقوق بشر زنان مسلمان» اختصاص یافته و در اختیار مراکزی چون «دانشگاه ایموری» در «آتلانتا»، دانشگاه کلمبیا و برخی سازمان‏هایی که در زمینه مسائل زنان فعّالیت می‏کنند، گذاشته شده است.32

خلاصه و نتیجه‏گیری :
نظام سلطه پس از دو دهه رویارویی با جریان رو به گسترش اصول‌گرایی اسلامی که در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران در جهان ایجاد شد، بهره‌گیری از راهبرد جنگ سخت را در این زمینه، بی‌فایده دانست. جنگ نرم با نظام جمهوری اسلامی به عنوان سردمدار این جریان در جهان و براندازی از درون را در دستور کار خود قرار داد.
در راهبرد جدید غرب علیه نظام اسلامی بر سه موضوع تأکید شده بود: دکترین مهار، نبرد رسانه‌ای و سامان‌دهی نافرمانی مدنی و در نبرد رسانه‌ای نظام سلطه با نظام جمهوری اسلامی که به ویژه از سال 2005 م. شدّت بیشتری گرفت، تغییر باورها، ارزش‌ها و هنجارهای مردم مسلمان ایران با بهره‌گیری از شبکه‌های گوناگون رادیویی و تلویزیونی اولویّت ویژه‌ای داشت. به همین دلیل، دشمن همه توانمندی‌های خود را در این زمینه به کار گرفت.
گسترش فساد و تباهی در میان جوانان و تغییر فرهنگ و قوانین حاکم بر زن و خانواده از مهم‌ترین محورهایی هستند که در این نبرد رسانه‌ای به آنها توجّه شده است. بر این اساس، نهادها و سازمان‌های فرهنگی نظام جمهوری اسلامی به ویژه رسانه ملّی باید در طرح‌ها و برنامه‌های خود، با هدف خنثی‌سازی راهبردهای جدید نظام سلطه علیه نظام اسلامی به نکات زیر توجّه کنند:

1? شناسایی دقیق جنبه‌های گوناگون نبرد رسانه‌ای دشمن و طرّاحی راهکارهای مقابله با آن؛
2? مصونیّت‌بخشی به مخاطبان هدف شبکه‌های ماهواره‌ای به ویژه زنان و دختران از طریق:
الف) نهادینه‌سازی باورهای دینی و افزایش تقیّدهای مذهبی و اخلاقی آنان؛
ب) آگاهی‌بخشی لازم در زمینه اهداف پنهان و آشکار نظام سلطه در نبرد رسانه‌ای علیه نظام جمهوری اسلامی؛
ج) تبیین مزایا و برتری‌های الگوی اسلامی روابط زن و مرد؛
د) تبیین آثار و پی‌آمدهای تضعیف‌ ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی و گسترش ارزش‌ها و هنجارهای غربی در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها؛
هـ) پاسخ گویی عالمانه به شبهه‌ها و ابهام‌های موجود در زمینه احکام و مقرّرات اسلامی؛
و) نقد و بررسی جایگاه زن و خانواده در جوامع غربی و تبیین بحران‌هایی که این جوامع در حوزه مباحث زن و خانواده با آنها روبه‌رو هستند؛
ز) بیان درس‌ها و عبرت‌های آموزنده وقایع تاریخی همچون سقوط آندلس.

3? تبیین مفاهیم والای اخلاقی و ارزشی اسلام در قالب برنامه‌های جذّاب نمایشی.

• منبع: موعود

……………………………………..

• 1? او در آن زمان هنوز دوباره نخست‌وزیر نشده بود.
• 2? یک نهاد دولتی در آمریکا.
• 3? «نتانیاهو: با سریال‌های سکسی به ایران حمله کنید» در:  http://alef.ir/1388/content/view/69843
  منبع خبر: خبرگزاری یونایتد پرس (12 سپتامبر 2002) Netanyahu:us. should attack iran with tv.
  http://www.upi.com/top_news.2002/09/12/netanyahu_us.
• 4.The committee on the present danger.
• 5. کمیته خطر جاری عنوان کمیته‌ای است که در دهه 1970 م. در اوج جنگ سرد، گروهی از سناتورهای آمریکایی، مسئولان ارشد وزارت خارجه، استادان برجسته علوم سیاسی، مؤسّسه مطالعاتی «امریکن اینترپرایز». گروهی از مدیران با سابقه سیا و پنتاگون تأسیس کردند. هدف از تأسیس این کمیته، خروج از بن بستی بود که در دوران جنگ سرد میان دو ابرقدرت آن زمان؛ یعنی ایالات متّحده آمریکا. اتّحاد جماهیر شوروی در توازن هسته‌ای به وجود آمده بود. به گونه‌ای که کارشناسان ارشد نظامی به صراحت اعلام کرده بودند، در صورت وقوع جنگ هسته‌ای میان دو ابرقدرت، هر دو طرف، بازنده نهایی خواهند بود؛ زیرا تسلیحات اتمی در اختیار دو قطب بلوک شرق و غرب برای نابودی کامل موجودات زنده کره زمین برای 250 بار کفایت می‌کند. اعضای این کمیته با منفی دانستن «جنگ سخت» بین دو ابرقدرت، تنها راه به زانو درآوردن رقیب را «جنگ نرم». «فروپاشی از درون» دانستند.
  بر همین اساس، «جنگ نرم» با در پیش گرفتن راهکارهای «دکترین مهار»، «نبردهای رسانه‌ای». «سامان‌دهی نافرمانی مدنی» علیه دولت شوروی طرّاحی و اجرا شد. این استراتژی زودتر از آنچه تصوّر می‌شد، به ثمر نشست. منجر به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی شد. «رمزگشایی از «کمیته خطر جاری»، در: پایگاه اطّلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی:
  http://www. Irdc.ir/fa/content/8130/defaule.aspx
• 6. Mark Palmer.
• 7. «مارک پالمر» یکی از استراتژیست‌های معروف آمریکایی است که در دستگاه دیپلماسی آمریکا از وی به عنوان یکی از نوآوران سیاست خارجی ایالات متّحده نام می‌برند. پالمر که امروزه رسانه‌ها از وی به عنوان چهره خبرساز یاد می‌کنند، در دولت نیکسون، فورد، کارتر، ریگان و بوش پدر در وزارت خارجه آمریکا مشغول به کار بود. در دولت کلینتون و در دوره اوّل بوش پدر، در خارج از مجموعه دولت به طرّاحی ابتکارهای جدید سیاست خارجی مشغول بود. او سال‌ها برای رؤسای جمهور و وزرای امور خارجه آمریکا نطق نوشته که معروف‌ترین آنها نطق‌های هنری کسینجر است. وی در شمار متخصّصان ایران و آسیای میانه محسوب می‌شود. (همان)
• 8? همان.
• 9? همان.
• 10? MBC Persia.
• 11. Farsi 1.
• 12. Manoto 1.
• 13. Zemzemeh.
• 14. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: سیّد محمّدرضا خوشرو، شبکه‌ای صرفاً جهت تغییر سبک زندگی: گزارش توصیفی. تحلیلی درباره شبکه تلویزیونی من و تو، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، دی 1389؛ همو، زمزمه‌ شیطانی: گزارش توصیفی. تحلیلی درباره شبکه تلویزیونی زمزمه، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، تیر 1390?
• 15? Moby Media Group.
• 16. گفتنی است شرکت «موبی مدیا گروپ» متعلّق به یک خانواده افغانی‌تبار محسنی است که در سال 2002 م. از استرالیا به افغانستان آمدند. با بهره‌گیری از حمایت‌های مالی «اداره کمک‌های بین‌المللی ایالات متّحده»، فعّالیت‌های رسانه‌ای خود را در این کشور آغاز کردند. سعد، جاهد، زید و وژمه محسنی از مدیران این شرکت هستند که به صورت خانوادگی به اداره آن مشغولند. (برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: زمزمه شیطانی: گزارش توصیفی و تحلیلی درباره شبکه تلویزیونی زمزمه، صص 24ـ27؛ «فارسی وان؛ از درون: مصاحبه اختصاصی با حاج کمیل، مستشار، مشاور ارشد و مدیر هماهنگی گروه رسانه‌ای موبی»، خردنامه همشهری، ویژه پایداری، آبان 1389، 62؛ «نگاه جریان‌شناسی به خانواده جدید فارسی وان» در:  http://www.mashreg news.ir/fa/news/55868.
• 17. «نگاه جریان‌شناسی به خانواده جدید فارسی وان»:  http://www.mashreg news.ir/fa/news/55868.
• 18. سخنرانی در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1/3/1390، به نقل از:  http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=12518 .
• 19. BBC Persian.
• 20. VOA Persian.
• 21. نکات یاد شده حاصل رصد برنامه‌های دو شبکه بی. بی. سی فارسی (BBC). صدای آمریکا (VOA) در سال 1389 و مطالعات انجام گرفته در این باره است. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: سوسن صفارودی، «بازنمایی حجاب زن مسلمان در رسانه‌های غربی (جنبه‌های حقوقی و سیاسی)»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، تابستان 1389، 48؛ ایران و آمریکا (توسعه تضاد در بستر قدرت نرم رسانه)، ص206?
• 22? اشاره به کشف حجاب رسانه‌ای «فریبا داوودی مهاجر»، در برنامه «پارازیت» صدای آمریکا. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: «چرا فریبا داوودی مهاجر کشف حجاب کرد؟»، در: http://www.mashreghnews.ir/fa/news/57011. «گفت‌وگو با داوودی مهاجر درباره کشف حجاب، …» در: http://www.jahannews.com/vdcfydyow6djta.lgiw.txt .
• 23. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: عبدالله بیچرانلو، «تهدیدات وان»، هفته‌نامه پگاه حوزه، اسفند 1388، 274؛ سیّد ابوالفضل جعفری‌نژاد، «پیدا و پنهان فارسی 1»، هفته‌نامه پگاه حوزه، اردیبهشت 1389، 277?
• 24? ر.ک: ایران و آمریکا (توسعه تضاد در بستر قدرت نرم رسانه)، 205?
• 25? ر.ک: ابراهیم شفیعی سروستانی، جریان‌شناسی دفاع از حقوق زنان در ایران، صص 110ـ113? 145ـ157?
• 26? ر.ک: مهدی لسانی، «سنگسار ثریا در دنیای مردان: شیوه‌نامه‌ای برای مقابله فمینیستی با احکام اسلامی و انقلاب اسلامی ایران»، خردنامه همشهری، ویژه‌نامه پایداری، آبان 1389، 62?
• 27? The Foundation Grant index، 2001?
• 28? The Foundation Center.
• 29. The Ford Foundation.
• 30.The Rockefeller Foundation.
• 31. Mellon Fondation. The Andrew W.
• 32. «اسناد کمک‏های مالی آمریکا برای تقویت جریان‏های مخالف در ایران»، کیهان، 10/2/1380? برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: http//: fdncenter.org.